Woensdag 15 februari 2023 besliste de Europese Commissie dat Polen doorverwezen wordt naar het Europese Hof van Justitie. Het Poolse Grondwettelijk tribunaal besloot in 2021 dat het Poolse recht voorrang heeft op het EU-recht. Dat gaat in tegen de basisprincipes van het EU-recht. Het resultaat: een lange procedurele strijd om de democratie in de Europese Unie te bewaren.
Voorrang van het EU-recht
Het EU-recht rust op een aantal concrete principes en regels waaraan de lidstaten gebonden zijn. Deze principes en regels zijn vergoten in de twee verdragen van de EU.
De verdragen van de EU worden aangevuld door de rechtspraak van het Hof van Justitie, één van de vele organen van de Europese Unie. Het Hof van Justitie heeft de bevoegdheid om de verdragen te interpreteren en moet ervoor zorgen dat de lidstaten het EU-recht respecteren.
Eén van die regels luidt dat het EU-recht boven het nationaal recht staat. Wat de EU beslist, heeft dus voorrang op wat een lidstaat beslist. Dit principe is van cruciaal belang en zorgt ervoor dat alle lidstaten het EU-recht op dezelfde manier toepassen.
De schendingen van Polen en de reactie van Brussel
Op 14 juli 2021 en 7 oktober 2021 heeft het Poolse Grondwettelijk tribunaal bepaald dat de bepalingen van het EU-recht incompatibel zijn met de Poolse grondwet, en dat het Poolse recht voorrang heeft op het EU-recht.
De controversiële uitspraak van het Poolse Grondwettelijk tribunaal is dus in strijd met de interpretatie en de klassieke rechtspraak van het Hof van Justitie. Het gaat in tegen de principes van autonomie, voorrang van EU-recht, effectiviteit en uniforme toepassing van EU-recht, volgens de Europese Commissie.
Bovendien argumenteert de Europese Commissie dat er geen onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak is in Polen door onregelmatigheden in de benoeming van enkele rechters in 2015 en van de president in 2016.
De EU uitte herhaaldelijk haar bezorgdheden over de rechtsstaat en democratie in Polen. In December 2021 verstuurde de Commissie een formele brief waar men om meer informatie vraagt rond deze mogelijke schending. Hiermee start de Commissie een inbreukprocedure.
“The Constitutional Tribunal with these rulings breached the general principles of autonomy, primacy, effectiveness, uniform application of Union law and the binding effect of rulings of the Court of Justice of the European Union,” zegt de Europese Commissie in hun persbericht.
In 2022 verstuurde de Europese Commissie een met redenen omkleed advies naar Polen waarin de EU haar bezorgdheden aankaart en beargumenteert.
Er kwam geen inhoudelijke reactie of rechtzetting van Polen, waarna de Commissie besloot om de zaak door te verwijzen naar het Hof van Justitie. Dat melden ze via een officieel persbericht.
De volgende stap
De EU zet vandaag een volgende stap in de strijd voor democratie binnen de EU. Dit gebeurt niet vaak, lezen we op de website van de Commissie. De meeste disputen worden eerder opgelost op basis van adviezen, aanbevelingen en dialoog.
Didier Reynders, Eurocommissaris voor justitie, benadrukt via Twitter het belang van de fundamentele principes van de EU.
Wat nu?
Nu is het aan het Hof van Justitie om te beslissen of Polen effectief in strijd is gegaan met het EU-recht. Als dat het geval is, zal Polen de nodige acties moeten ondernemen om te voldoen aan de uitspraak van het Hof van Justitie.
Als Polen niet voldoende actie onderneemt om de schendingen tegen te gaan, kan Polen opnieuw voor het Hof van Justitie verschijnen.
Hierna kan het Hof van Justitie financiële sancties opleggen aan Polen.
Foto: Guillaume Périgois op Unsplash
Goed! Bondig en duidelijk!