In februari 2023 werden Syrië en Turkije getroffen door aardbevingen, waarvoor verschillende mediagroepen onder impuls van de non-profitorganisatie 12–12 acties organiseerden. De hele dag konden we plaatjes aanvragen voor Syrië en Turkije, maar tegelijkertijd staat Myanmar onder water. Waarom wordt er wel een actie georganiseerd voor de ene ramp en niet voor de andere?
Gilles Van Moortel (Consortium Coördinator van 12–12) en David Ongenaert (onderzoeker aan Erasmushogeschool in Rotterdam) gaven samen zes selectiecriteria mee aan ons waaraan een ramp moet voldoen vooraleer er een actie op poten wordt gezet.
De solidariteitsdag voor Turkije en Syrië op 6 maart 2023 kon op veel media-aandacht rekenen. 12–12 zamelde op die manier geld in voor de aardbevingen in Syrië en Turkije. De organisatie 12–12 neemt 7 non-profit organisaties onder haar vleugels waaronder Unicef België en Het Belgische Rode Kruis. Samen slaan die 7 organisaties als 12–12 de handen in elkaar, lanceren ze een oproep en zetten ze een actie op poten.
Op 6 maart 2023 kleurde onder andere de vrt-toren rood naar aanleiding van de nationale actiedag georganiseerd door 12–12.
Ontwikkelingsland in crisis
Gilles Van Moortel legt uit dat zodra er zich een humanitaire crisis voordoet in een ontwikkelingsland buiten Europa, 12–12 samenkomt om de situatie te bespreken en te overwegen of er actie moet worden ondernomen. Hoe zit dat dan met Oekraïne, dat wel in Europa ligt?
Het is allemaal niet zo rechtlijnig als het lijkt. “Humanitaire rampen moeten namelijk aan bepaalde selectiecriteria voldoen” zegt Van Moortel.
De omvang van de ramp moet groot genoeg zijn
Volgens Van Moortel is de omvang van de ramp een belangrijk startpunt en criterium. De omvang van een crisis kan gezien worden op verschillende niveaus: hoeveel mensen zijn slachtoffer? Zijn er veel verwoeste ziekenhuizen? Is er een uitbraak van ziektes op de plaats van de ramp? David Ongenaert (docent aan Erasmushogeschool in Rotterdam en gespecialiseerd in media, migratie en humanitarisme) voegt hier ook aan toe dat humanitaire hulporganisaties eveneens kijken naar de omvang van de psychologische schade op de plaats van de ramp.
Er moet vermogen zijn om hulp te bieden
Verder vertelt Van Moortel dat er moet gekeken worden naar het vermogen om hulp te bieden: zijn de plaatselijke autoriteiten in staat om snel hulp te bieden? Zijn er ngo’s aanwezig op de plaats van de ramp? Is er politieke steun en toelating van het land zelf? Zo zegt onderzoeker David: “Aan dit criterium is er vaak niet voldaan in de meeste Centraal Afrikaanse landen in nood.”
Het gebied moet toegankelijk zijn
De toegankelijkheid van het gebied vindt 12–12 van groot belang: vooral de veiligheid voor de medewerkers van de non-profitorganisaties is hierbij een belangrijke factor. Zo zegt Ongenaert: “Zo lang de veiligheid van het globale noorden gewaarborgd kan blijven, zullen non-profitorganisaties hulpacties voor die ramp in overweging nemen.”
Er moet draagvlak in België zijn voor de ramp
Een van de belangrijkere vragen die ervoor zorgt of een project al dan niet zal slagen is de vraag of er een draagvlak is in België. Hiermee gaat ook de hoeveelheid aandacht die de ramp in de Belgische media krijgt gepaard. David Ongenaert geeft aan dat sommige studies aantonen dat natuurrampen over het algemeen op meer solidariteit van burgers kunnen rekenen dan pakweg een vluchtelingencrisis en dus meer draagvlak heeft. Dat komt omdat mensen in nood in de ogen van burgers niets kunnen doen aan een natuurramp en een vluchtelingencrisis volgens burgers wel te voorkomen is.
De oorlog in Oekraïne voldoet dus aan veel hoofdcriteria die Van Moortel wist te vertellen aan onze redactie. Bovendien vertelt hij dat er in totaal maar 4 acties voor Europese landen in nood georganiseerd zijn naast de vele andere acties voor ontwikkelingslanden.
De ramp moet nabij zijn
David Ongenaert voegt nog andere criteria toe aan het lijstje.
Volgens hem is nabijheid een belangrijke factor. We kunnen spreken van grafische nabijheid, zoals bij Oekraïne of Turkije het geval is. Deze landen liggen niet ver van het globale noorden. Een andere vorm van nabijheid is de culturele en psychologische nabijheid: mensen voelen zich cultureel en psychologisch meer verbonden met een persoon uit Turkije dan met iemand uit pakweg Myanmar. Bovendien is er in België ook een grote Turkse diaspora aanwezig, België heeft dus een culturele link met Turkije.
Belgische burgers moeten zich verbonden voelen met de slachtoffers. Dat is onderdeel van het criterium van nabijheid.
David Ongenaert (onderzoeker aan Erasmushogeschool in Rotterdam)
Het land in nood moet internationale en politieke relevantie hebben
Het laatste criterium dat Ongenaert toevoegt is de internationale en politieke relevantie. “Turkije, bijvoorbeeld, is lid van de NAVO en heeft daar vaak een opvallende internationale rol. Ook Syrië heeft een bepaalde internationale relevantie: voorheen werden er vaak economische deals gesloten met Syrië vanuit België. Op basis van deze criteria is het dus voor een deel te verklaren waarom landen uit Centraal-Afrika op minder aandacht van non-profitorganisaties en de media kunnen rekenen.” zegt David.
Mislukte actie
Zijn alle acties even succesvol? Lang niet. In 2020, bijvoorbeeld, werd een heuse actie op poten gezet waarbij 12–12 geld inzamelde voor ontwikkelingslanden die de coronaperiode moeilijk het hoofd konden bieden. De actie voldeed aan vele selectiecriteria maar is toch mislukt. Ze haalden slechts 3000 euro binnen, wat dramatisch weinig is, volgens Van Moortel.
Van Moortel zegt dat dit te wijten is aan de vele media-aandacht voor het coronavirus in eigen land. Er was daardoor onvoldoende ruimte over in de mediaberichtgeving voor ontwikkelingslanden in de coronacrisis.
Media-aandacht is van onschatbare waarde voor het slagen van een actie, volgens 12–12. Daarom proberen ze de grotere mediaconglomeraten mee te krijgen in hun verhaal en doen ze dit door middel van grote mediastunts.
Wil jij de actie van Syrië-Turkije 12–12 steunen? Doe een gift.